اختلالات رفتاری عموما در سنین کودکی خود را نشان میدهند و اگر درمان نشوند به خود فرد و اطرافیان و حتی جامعه آسیب میزند. بسیاری از مشکلاتی که والدین در سنین بزرگسالی و نوجوانی کودکان خود با آن روبه رو هستند در سنی که بیشترین رشد شخصیتی کودک اتفاق میافتد، یعنی ابتدا تا ۱۴ ماهگی و پس از آن تا ۵ سالگی، پی ریزی شدهاند. در کارگاههای آموزشی روانشناسی کودک که با موضوع اختلالات رفتاری کودکان برگزار میشود معمولا سرفصلهای زیر آموزش داده میشود:
شرایط کاربرد شناخت درمانی برای کودکان
تکنیک های یافتن افکار منفی کودکان
تکنیک های آموزش تفاوت افکار و احساسات به کودکان
تکنیک های چالش با افکار منفی کودکان
تکنیک های تغییر خودگویی های منفی کودکان
اجرای تمام تکنیک ها، مشابه جلسه درمانی با ایفای نقش توسط مدرس
اجرای تکنیک ها توسط شرکت کنندگان و تصحیح اشکالات
در زیر به طور خلاصه به مبحث اختلال رفتاری میپردازیم.
اختلالات رفتاری چیست؟
اختلال رفتاری به این معنی است که فرد با رفتارهای خود ناقض حقوق دیگران است و قوانین اجتماعی را ندیده میگیرد و هنجارشکنی میکند. تشخیص رفتار بهنجار از رفتار نابهنجار دشوار است به این دلیل که این دو رفتار روی یک پیوستار واحد قرار دارند. رفتار نابهنجار همان بهنجاری است که به نوعی دچار افراط و یا تفریط شدهاست. تعدادی معیار برای تمیز این دو رفتار از یکدیگر وجود دارد از جمله:
آیا این رفتار باعث ایجاد درد و رنج میشود یا خیر؟
این رفتار تا چه اندازه ناسازگارانه است؟
آیا رفتار بروز داده شده، بر اساس زمان و مکانی که فرد در آن قرار دارد، توجیه عقلانی دارد یا خیر؟
تا چه میزانی فرد بر رفتاری که انجام دادهاست کنترل دارد؟ (معمولا فرد دچار اختلال رفتاری روی رفتارهای خود کنترلی ندارد. ملاک بررسی این موضوع این است که رفتارهای نابهنجار رفتارهایی هستند که با ارزشهای جامعه همخوانی ندارند و توسط عدهی کمی (اقلیت) بروز پیدا میکند).
علل اختلالات رفتاری در کارگاه روانشناسی کودک شامل کدام موارد می شود؟
مشکلات و اختلالات رفتاری کودکان دلایل مختلفی میتواند داشتهباشد که مهمترین این دلایل را در رفتار والدین با کودکان باید جستجو کرد. یکی از مهم ترین عوامل محیطی خانواده است که بعد کارکردی آن در مطالعههای مختلف مورد تامل قرار گرفته است. والدین با رفتارهای خود آفرینندهی موقعیتهایی هستند که رفتارهای خاص را در فرزندان برمیانگیزند و یا سرمشقهایی را برای الگوسازی در اختیار آن ها قرار داده و یا به تشویق دستهی خاصی از رفتارها میپردازند.
بسیاری از رفتارهای نابهنجار و ناسازگاریهایی که در دوران نوجوانی و بعد از آن در افراد مشاهده میکنیم ناشی از عدم توجه کافی به آنها در دوران حساس کودکی است. این بیتوجهی باعث عدم سازگاری با محیط و شکلگیری انحرافات گوناگون در کودک میشود. بسیاری از این مشکلات و اختلالت رفتاری ریشه در دورهی پیش از دبستان کودکانان دارد که در دورههای بعدی هم ادامه مییابد.